De invoering van de lage-emissiezone (LEZ) in Gent is een effectief instrument om lokale luchtvervuiling gericht aan te pakken. De geplande strengere toelatingsvoorwaarden voor de huidige LEZ in 2025 en 2028 zullen opnieuw zorgen voor een significante verbetering van de lokale luchtkwaliteit. Om de luchtkwaliteit nog te verbeteren komt er bovendien een luchtkwaliteitsfonds en bouwen we aan vijf zuurstofwijken waar we extra inzetten op duurzame mobiliteit. We voorzien 4,5 miljoen euro voor deze extra maatregelen.

De Gentse LEZ werkt en vervult ook in de toekomst een grote rol in de verbetering van de luchtkwaliteit

Een studie gemaakt door Transport & Mobility Leuven i.s.m. Vito bevestigt wat eerder dit jaar al bleek uit een studie van de Vlaamse overheid: de Gentse LEZ werkt. De huidige LEZ-zone kwam er op het juiste moment, zeker voor het kankerverwekkende roet : door de huidige LEZ behalen we in 2021 reeds een reductie van de roet(black carbon)uitstoot die we met een autonome verjonging van het wagenpark pas in 2027 zouden hebben behaald, dus 6 jaar eerder. Bij een latere invoering zou dit effect minder geweest zijn – de oudste en dus meest roet-vervuilende auto’s verdwijnen immers ook autonoom, zij het dus veel trager.

“Luchtkwaliteit en gezondheid zijn te belangrijk om deals of compromissen rond te sluiten”
Tine Heyse, schepen van Milieu

De uitstoot van roetdeeltjes (Black Carbon) binnen de stadsring ligt in 2020 zo’n 52% lager dan in een situatie zonder LEZ. De LEZ  versnelt immers de ‘vergroening’ van het wagenpark, wat ook wordt bevestigd door cijfers van het DIV: het aandeel ‘groene’ voertuigen dat vrije toegang heeft tot de LEZ-zone steeg van 61% in 2018 naar 83% in 2020.

De huidige LEZ blijft ook in de toekomst een belangrijke rol spelen in de verbetering van de luchtkwaliteit: de uitstoot van NOx zou in 2025 26% minder zijn dan zonder LEZ en in 2028 37% minder.

De impact is het grootst in street canyons (bv. Lange Violettestraat).

Verder bouwen aan een betere luchtkwaliteit met focus op sociaal meest kwetsbare inwoners

De lage-emissiezone past binnen een integraal pakket van maatregelen die de stad Gent inzet voor propere lucht en duurzame mobiliteit. Om die link nog duidelijker te maken, zullen we middelen uit LEZ-boetes en toelatingen toewijzen aan een luchtkwaliteitsfonds. Deze middelen zetten we in om projecten en initiatieven te ondersteunen die de Gentse luchtkwaliteit verbeteren, met bijzondere aandacht voor de sociaal meest kwetsbare inwoners.

We rollen een pakket maatregelen uit voor propere lucht en duurzame mobiliteit ten bedrage van 4,5 miljoen euro voor de periode 2022 – 2024 (investeringsmiddelen en recurrente uitgaven). Dit is het budget dat we toewijzen aan het luchtkwaliteitsfonds.

We zetten prioritair in op maatregelen die zorgen voor een effectieve verbetering van de lokale luchtkwaliteit.

Veralgemeende slooppremie voor kwetsbare doelgroepen

Door een slooppremie toe te kennen wordt de aankoop van een vervangend voertuig of een andere mobiliteitsoplossing gemakkelijker voor mensen met een laag inkomen. We voorzien opnieuw slooppremies in voorbereiding naar de strengere toelatingscriteria vanaf 2025. We breiden het toepassingsgebied uit naar het volledige grondgebied van de stad Gent, maar focussen ons specifiek op doelgroepen met speciale noden en / of een laag inkomen. Zo willen we de sociale impact van de strengere toelatingsvoorwaarden voor mensen met een beperkt budget verzachten.

We willen gezinnen die ervoor kiezen om hun vervuilend voertuig te slopen de mogelijkheid geven om in alle vrijheid te bepalen waarvoor ze de premie inzetten (aankoop schonere auto, inzetten op andere mobiliteit …). Door te kiezen voor slooppremies maken we bovendien dat vervuilende auto’s niet elders worden ingezet.

Slooppremie voor motorfietsen

We breiden de focus van de slooppremie uit naar motorfietsen. Een voertuigcategorie die voorlopig onderbelicht bleef. Uit studies blijkt dat motorfietsen per 100 persoonkilometers de meeste vervuiling veroorzaken. Brommers stoten dus vaak meer uit dan personenwagens en soms zelfs meer dan zwaardere voertuigen.

We weren niet-elektrische scooters uit het autovrijgebied en dit vanaf januari 2023. Zij krijgen niet langer een vergunning, met uitzondering van scooters die ingeschreven zijn in het autovrijgebied.

Versnelling vergroening van de eigen vloot

Als stad die een prioriteit maakt van propere lucht moeten we zelf het goede voorbeeld geven. Onze eigen vloot wordt elk jaar kleiner en groener, maar nog steeds is 20% van ons eigen wagenpark niet LEZ-conform. Wanneer de toelatingsvoorwaarden in 2025 strenger worden, zal opnieuw een groot aandeel wagens in de eigen vloot niet langer de LEZ binnen mogen. Extra budget kan ervoor zorgen dat er een snellere vergroening kan gerealiseerd worden.

Extra budget voor het subsidiereglement milieuvriendelijke mobiliteit

Milieuvriendelijke mobiliteit zit in de lift in Gent. Steeds meer inwoners en bedrijven vinden de weg naar ons subsidiereglement milieuvriendelijke mobiliteit. Dat is een goede zaak, maar het huidige budget volstaat niet langer om tegemoet te komen aan de grote vraag. Na een evaluatie van het huidige subsidiereglement, breiden we het subsidiereglement slim uit en voorzien extra financiering. We zetten daarbij verder in op een modal shift, elektrificatie, stimuleren van deelmobiliteit en ondersteunen gericht om bepaalde nichevloten sneller te laten overschakelen naar elektrische modellen.

We voeren 5 zuurstofwijken in

Als piloot zetten we in 5 Gentse wijken (Dampoort, Oud Gentbrugge, Ledeberg, Bloemekenswijk en Muide-Meulestede) volop in op een transitie naar propere lucht, minder voertuigen en emissievrije mobiliteit voor iedereen. Deze wijken die rond de huidige LEZ-zone gelegen zijn, zijn gekenmerkt door dense bebouwing, een hoge blootstelling, aanwezigheid street canyons …

We combineren in deze wijken 3 focuspunten: we stimuleren deelmobiliteit, we faseren de 2^e bewonerskaart uit en we verlagen de vervoersarmoede.

• Deelhubs: elke inwoner van de zuurstofwijk vindt binnen de 400 meter van zijn of haar woning een deelhub. Elke deelhub heeft een uitgebreid aanbod, waaronder: verschillende soorten (elektrische) deelwagens (grote gezinswagen, kleine stadswagen, transportvoertuig, busjes, voertuigen aangepast voor het vervoer van personen met een beperking, …), verschillende soorten deelfietsen (cargobikes, elektrische fietsen, …). We zorgen voor goede verbinding met openbaar vervoer, kwalitatieve fietsenstallingen en versnelde uitrol laadpalen.
• Tweede bewonerskaart: De tweede bewonerskaart heeft een geldigheidsduur van 1 jaar. In de zuurstofwijken doven we de tweede bewonerskaart uit gezien de extra investeringen die we in deze wijken voorzien inzake deelmobiliteit, en het feit dat de tweede wagen doorgaans ook de meest vervuilende wagen is.
• Sociale mobiliteitstransitie in de 5 zuurstofwijken: We investeren nog meer om vervoersarmoede aan te pakken door o.a. sterk in te zetten op ontzorging. Naast beperkte financiële middelen is vaak ook informatie en te grote complexiteit van mobiliteitsoplossingen een hindernis om maximaal deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Daarom voorzien we in deze 5 wijken een vervoersarmoedespecialist, die samen met de gespecialiseerde organisaties (OCMW, ervaringsdeskundigen, armoedeorganisaties, etc) concrete acties uitwerkt om vervoersarmoede tegen te gaan en duurzame mobiliteit voor iedereen toegankelijk te maken. Verder verhogen we het vervoersarmoedebudget aanzienlijk. Dit budget is ten voordele van het gehele grondgebied.

Door deze set van maatregelen in de zuurstofwijken bezorgen we deze wijken niet alleen meer ademruimte, maar ook een kwaliteitsvollere leefruimte.

Verder bouwen op de huidige LEZ

De huidige LEZ werd op het juiste moment ingevoerd waardoor het bereiken van een betere luchtkwaliteit voor vooral voor BC en deels voor NOx aanzienlijk kon worden versneld, zo blijkt uit de studie van T&M en Vito. Wanneer we op dit moment een uitbreiding van de LEZ zouden realiseren, is de verwachte winst in tijd (kosten baten) een stuk minder groot. De grootste winst die we nu zouden kunnen boeken, zit bij de NOx-emissies, maar dat effect is beperkt tot een winst van 3 jaar.  

“De uitstoot van kankerverwekkende roetdeeltjes binnen de stadsring lag in 2020 zo’n 52 procent lager dan in een situatie zonder LEZ.” 
Tine Heyse, schepen van Milieu

Uit de uitbreidingsstudie blijkt bovendien dat een uitbreiding maar zin heeft als de R40 wordt opgenomen. Dat maakt het geheel zeer complex, onder meer voor de verkeersafwisseling. De R40 is bovendien een gewestweg wat het ook beleidsmatig ingewikkeld maakt. Vlaanderen dient hier (en ook bij de snelwegen) haar verantwoordelijkheid op te nemen. Ook verkeerstechnisch en naar mogelijke milderende maatregelen, zou uitbreiden met de R40 een heel grote uitdaging vormen.

We bouwen verder op de huidige LEZ zodat de effecten ervan ook buiten de LEZ nog beter doorwerken. We besteden hierbij nog meer aandacht aan het stimuleren van duurzame vervoersalternatieven, met bijzondere aandacht voor kwetsbare doelgroepen en vervoersarmoede.